ျမန္မာ့ငလ်င္ေဘးေလွ်ာ့ခ်ေရး သတိထားစရာႏွင့္ လုပ္ေဆာင္စရာ

ျမန္မာ့ငလ်င္ေဘးေလွ်ာ့ခ်ေရး သတိထားစရာႏွင့္ လုပ္ေဆာင္စရာ ▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄ ▲▲▲▲▲▲▲▲▲▲▲▲▲▲▲▲▲▲▲▲▲▲▲▲▲▲▲▲▲ ေဒါက္တာသိန္း သဘာဝေဘးႀကီးမားစြာက်ေရာက္ႏုိင္ေသာ ႏုိင္ငံ ၁ဝ ႏုိင္ငံအနက္ အေရွ႕ေတာင္အာရွမွ သံုးႏုိင္ငံပါဝင္ ပါသည္။ ယင္းတို႔မွာ ျမန္မာ၊ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ႏွင့္ အင္ဒုိနီးရွားႏုိင္ငံ တို႔ ျဖစ္ၾကသည္။ ျမန္မာႏုိင္ငံအတြက္ အဓိကအားျဖင့္ (၁) ငလ်င္၊ (၂) မုန္တုိင္း၊ (၃)ေရႀကီးျခင္းတု႔ိေၾကာင့္ျဖစ္၍ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ အတြက္ အဓိကအားျဖင့္ (၁) မုန္တုိင္း၊ (၂) ငလ်င္၊ (၃) ေရႀကီးျခင္းတို႔ ေၾကာင့္ျဖစ္ၿပီး အင္ဒုိနီးရွားအတြက္ အဓိကအားျဖင့္ (၁) ငလ်င္၊ (၂) ဆူနာမီ၊ (၃) မီးေတာင္ေပါက္ကြဲျခင္း တို႔ေၾကာင့္ ျဖစ္ပါ သည္။ ျမန္မာႏုိင္ငံအတြက္ ဆူနာမီလႈိင္းအႏၲရာယ္၊ ေျမၿပိဳေတာင္ၿပိဳ မႈ၊ ေတာမီးမ်ားေလာင္မႈတို႔ေၾကာင့္ အလတ္စားေဘးမ်ားသာ က်ေရာက္ႏုိင္ပါသည္။ ျမန္မာႏုိင္ငံအတြက္ မီးေတာင္ေဘးမရွိပါ။ ျမန္မာႏုိင္ငံသည္ အဓိကကမၻာ့ငလ်င္ရပ္ဝန္းႀကီးႏွစ္ခုအနက္မွ တစ္ခုျဖစ္ေသာ အယ္လပိုက္ငလ်င္ ရပ္ဝန္းတြင္ က်ေရာက္တည္ရွိေနေၾကာင္း အမ်ားပင္ သိရိွထားၿပီးျဖစ္သည္။ ျမန္မာျပည္၏ ငလ်င္ အႏၲရာယ္မွာ ႀကီးမားေသာ္လည္း ဂ်ပန္၊ တ႐ုတ္ႏုိင္ငံတု႔ိ၏ အခ်ဳိ႕အပုိင္းမ်ား၊ အင္ဒုိနီးရွားႏွင့္ အီရန္တို႔ ထက္ကားေလ်ာ့ပါသည္။ အနီးဝန္းက်င္ရွိ တုိင္းျပည္၊ ေဒသႀကီး မ်ားႏွင့္ ႏႈိင္းယွဥ္ၾကည့္လွ်င္ ျမန္မာႏုိင္ငံ၏ ငလ်င္အႏၲရာယ္သည္ အိႏိၵယအေရွ႕ေျမာက္ပိုင္းရွိ အာသံျပည္နယ္ထက္နည္း၍ ယူနန္ျပည္နယ္ႏွင့္ တန္းတူေလာက္ျဖစ္ကာ ထုိင္းႏွင့္မေလးရွားႏုိင္ငံတို႔ထက္ကားမ်ားပါသည္။ စာေရးသူသည္ လြန္ခဲ့သည့္ ၁ဝ ႏွစ္အတြင္း သတင္းစာႏွင့္ ဂ်ာနယ္မ်ား တြင္ ျမန္မာႏုိင္ငံ ငလ်င္ေဘးေလွ်ာ့ခ်ေရး အေၾကာင္း ေဆာင္းပါး မ်ား ေရးခဲ့ပါ သည္။ ထုိ႔အျပင္ ေဟာေျပာပြဲမ်ားႏွင့္ အလုပ္႐ံုေဆြးေႏြးပြဲမ်ားကုိပါ လုပ္ေပးခဲ့ပါသည္။ ဤေဆာင္းပါး၏ အဓိကရည္ရြယ္ခ်က္မွာ ငလ်င္ေဘး အႏၲရာယ္မ်ားေသာ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ေနထုိင္ၾကေသာ ျပည္သူမ်ားအေနျဖင့္ ငလ်င္ေဘးအႏၲရာယ္ကို ပို၍ဂ႐ုစိုက္လာ၍ ေနအိမ္တိုက္တာမ်ားကို စနစ္တက် ခုိင္ခံ့ေအာင္ေဆာက္လုပ္ျခင္းစေသာ လုပ္ငန္းမ်ားကို လုပ္ေဆာင္လာေစ ရန္ျဖစ္ပါသည္။ ငလ်င္ႀကီးမ်ားမလႈပ္ခဲ့သည္မွာ ၾကာသည့္အခ်က္ကလည္း ပို၍ဂ႐ုစိုက္ကာ ေဆာက္လုပ္ၾကရန္ တြန္းအားျဖစ္ပါမည္။ ယခုေဆာင္းပါးတြင္ ျမန္မာႏုိင္ငံ၌ ေနရာေဒသမ်ားအလိုက္ ငလ်င္ ေဘး က်ေရာက္ႏုိင္ေျခ (earthquake risk) အဆင့္မ်ားကို ေဖာ္ျပ ထားၿပီး ငလ်င္ ေဘးေလွ်ာ့ခ်ေရးအတြက္ အေလးထား၍ ႀကိဳတင္ကာကြယ္ လုပ္ေဆာင္ရ မည့္ နည္းလမ္းမ်ားႏွင့္ လုပ္ငန္းမ်ား ၁၅ ရပ္ကို လုိတုိရွင္း ပံုစံျဖင့္ ေရးထားပါသည္။ ငလ်င္ေဘးမ်ားေသာ ဤႏုိင္ငံ ျမန္မာႏုိင္ငံ တြင္ အနာဂတ္၌ ငလ်င္ႀကီး မ်ား လႈပ္ဦးမည္ဆုိေသာ အခ်က္မွာ ယံုမွားသံသယရွိရန္ မလိုပါ။ မွတ္တမ္းမွတ္ရာမ်ား ခုိင္လံုေသာ လြန္ခဲ့သည့္အႏွစ္ ၁၈ဝ ကာလ အတြင္း ျမန္မာျပည္၌ အလြန္ႀကီးမားေသာ ငလ်င္ (great earthquake) တစ္ႀကိိမ္ (M 8.0)၊ ငလ်င္ပမာဏ M 7.0 မွ M 7.9 အတြင္းရွိ ႀကီးမားေသာငလ်င္ (major earthquake) (၁၆)ႀကိမ္လႈပ္ ခဲ့ၿပီးျဖစ္သည္။ (မွတ္ခ်က္။ M မွာ ငလ်င္ပမာဏ (earthquake magnitude) အတြက္ အတိုေကာက္သေကၤတျဖစ္၍ မုိးမင့္ပမာဏစေကး (moment magnitude scale) မွ တန္ဖုိးျဖစ္သည္။ ရစ္ခ်္တာစေကးထက္ပို၍ တိက်ေကာင္းမြန္သျဖင့္ လြန္ခဲ့သည့္ ၁၅ ႏွစ္ခန္႔မွစ၍ ယင္းကိုသာအသံုးျပဳခဲ့သည္။ ဤ ငလ်င္စေကးႏွစ္မ်ဳိး၏ ဂဏန္းမ်ားသံုး၍ ငလ်င္ဒဏ္ခံႏုိင္ေသာ အေဆာက္အအံုပံုစံမ်ားဆြဲ၍မရပါ။ သက္ဆုိင္ရာေနရာမ်ားအတြက္ တြက္ခ်က္ေဖာ္ထုတ္ ထားေသာ ေျမတြင္းအေပၚပိုင္းငလ်င္ လႈိင္းသြားအျမင့္ဆံုးအရွိန္ (peak ground acceleration-PGA) တန္ဖုိးမ်ားကိုသာ အသံုးျပဳရပါသည္။) ဤသို႔ငလ်င္ႀကီးမ်ား (၁၇) ႀကိမ္လႈပ္ခဲ့ေသာ္လည္း ထုိေခတ္ကာလမ်ားက လူဦးေရနည္းပါးမႈ၊ တုိက္တာမ်ားနည္းပါးၿပီး သစ္သားအိမ္မ်ားသာမ်ားမႈ၊ ဓာတ္ဆီ၊ဓာတ္ေငြ႕မ်ားအသံုးနည္းမႈစေသာ အေၾကာင္းမ်ားေၾကာင့္ ပ်က္စီးေသေပ်ာက္မႈ အေတာ္အသင့္သာျဖစ္ခဲ့ပါသည္။ အမ်ားဆံုးပ်က္စီးေသ ေပ်ာက္မႈမ်ားကို ေဖာ္ျပရေသာ္ (၁) ၂၃-၃-၁၈၃၉ အင္းဝငလ်င္ (M 7.3) အတြင္း အမရပူရေနျပည္ေတာ္ရွိ အေရအတြက္မမ်ားလွေသာအုတ္တုိက္ မ်ားၿပိဳပ်က္ၿပီး လူ ၄ဝဝ ခန္႔ ေသေပ်ာက္ခဲ့မႈ၊ (၂) ၅-၅-၁၉၃ဝ ပဲခူးငလ်င္ (M7.3) အတြင္း တုိက္မ်ားပ်က္စီးၿပိဳက်ၿပီး လူ ၅ဝဝ ခန္႔ ေသဆံုးခဲ့မႈတို႔ ျဖစ္ၾကသည္။ ပဲခူးငလ်င္၏ အဖ်ားခတ္မႈေၾကာင့္ ငလ်င္ဗဟုိခ်က္ႏွင့္ မုိင္ ၄ဝ ခန္႔ေဝးေသာ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕တြင္ တိုက္အခ်ဳိ႕ၿပိဳက်၍လူ ၅ဝ ခန္႔ ေသဆံုးခဲ့သည္။ ၅-၅-၁၉၃ဝ ပဲခူးငလ်င္ႀကီးလႈပ္ၿပီး ခုနစ္လခန္႔အၾကာတြင္ ေျမာက္ဘက္ မုိင္ ၁ဝဝ ခန္႔အကြာရွိ ျဖဴးေဒသ၌ (M7.3) ရွိေသာ ငလ်င္ႀကီးတစ္ခု လႈပ္ျပန္သည္။ ဤသို႔ လႈပ္ၿပီးေနာက္ပိုင္း ပဲခူးႏွင့္ျဖဴး တည္ရွိေသာ စစ္ကိုင္း ျပတ္ေရြ႕အပုိင္းတြင္ ငလ်င္လတ္မ်ားႏွင့္ ငလ်င္ႀကီးမ်ားလႈပ္ရွားမႈ ယခုအခ်ိန္ အထိ မရွိခဲ့ေပ။ သို႔ရာတြင္ စစ္ကုိင္းျပတ္ေရြ႕ဇုန္၏ ေျမာက္ပိုင္း တြင္ကား ငလ်င္လတ္မ်ားႏွင့္ ငလ်င္ႀကီးမ်ား ႀကိဳးၾကားႀကိဳးၾကား လႈပ္ခဲ့သည္။ ဥပမာ ၁၉၄၆ တေကာင္းငလ်င္ (M7.5,M7.75)၊ ၁၉၅၆ စစ္ကိုင္းငလ်င္ (M7.0)၊ ၂ဝ၁၂ သပိတ္က်င္းငလ်င္ (M6.8) တို႔ ျဖစ္ၾကသည္။ အထက္တြင္ေဖာ္ျပခဲ့သည့္အတုိင္း ၁၉၃ဝ ခုႏွစ္အတြင္းက လႈပ္ခဲ့ေသာ ပဲခူးႏွင့္ ျဖဴးငလ်င္ႀကီးမ်ားေနာက္ပိုင္းတြင္ ခရမ္း-ပဲခူး-ျဖဴးအပုိင္းတြင္ ငလ်င္လတ္ႏွင့္ ငလ်င္ႀကီးမ်ား လႈပ္ခတ္မႈမရွိခဲ့သည္မွာ ၈၆ႏွစ္ခန္႔ ရိွပါၿပီ။ ထု႔ိအျပင္ ရမည္းသင္း-သာစည္အပိုင္း တြင္ ႏွစ္တစ္ရာေက်ာ္ကာလအတြင္း ငလ်င္လတ္မ်ားႏွင့္ ငလ်င္ႀကီးမ်ားလႈပ္ခဲ့သည့္ မွတ္တမ္းမ်ား မရွိပါ။ ထု႔ိေၾကာင့္ စစ္ကိုင္းျပတ္ေရြ႕ဇုန္ရွိ ထုိႏွစ္ပိုင္းတြင္ ေျမသားထုအတြင္း၌ ဒဏ္အား (stress) အေတာ္ပင္စုေနဖြယ္ရွိၿပီး အနာဂတ္အခ်ိန္တစ္ခ်ိန္တြင္ က်ဳိးျပတ္ကာ ငလ်င္ ႀကီးအခ်ဳိ႕လႈပ္ႏုိင္ေျခရွိပါသည္။ ထု႔ိေၾကာင့္ အထူးသတိထားကာ ႀကိဳတင္ျပင္ ဆင္ထားေရးလုပ္ငန္းမ်ားကို အေလးထားလုပ္ ေဆာင္ၾကရန္ လိုအပ္ပါသည္။ ဤသို႔ လုပ္ေဆာင္ရန္ လိုအပ္ျခင္းမွာ ငလ်င္အႏၲရာယ္ မ်ားေသာ ၿမိဳ႕ႀကီးမ်ားႏွင့္ ၿမိဳ႕လတ္မ်ားတြင္ ယခုအခါ လူဦးေရအလြန္ တုိးပြားလာမႈ၊ အထပ္ျမင့္ တုိက္ႀကီးမ်ားအပါအဝင္ တုိက္တာအေဆာက္အအံု အမ်ဳိးမ်ဳိးမ်ားျပားလာမႈ၊ ထုိတုိက္တာမ်ားအထဲတြင္ စံမမီ၊ မခိုင္ခံ့ေသာ အေဆာက္အအံုမ်ား (sub-standard buildings) အေတာ္အတန္ပါဝင္ေနမႈ၊ ခံုးေက်ာ္တံတားႀကီးမ်ားရွိလာမႈ၊ ဓာတ္ဆီႏွင့္ဓာတ္ေငြ႕အသံုးမ်ားလာမႈစေသာ အေၾကာင္းမ်ားေၾကာင့္ ယခင္ ငလ်င္ႀကီးမ်ဳိးမ်ား လႈပ္လွ်င္ပ်က္စီးေသေပ်ာက္ မႈမ်ားမွာ ယခင္ကထက္ အဆမ်ားစြာ တုိးလာမည္ျဖစ္ပါသည္။ ငလ်င္ေဘးက်ေရာက္နိုင္ေျချပေျမပံု ယခုျပထားေသာ ေျမပံုကို ေဒါက္တာမ်ဳိးသန္႔ႏွင့္ ဤစာေရးသူတို႔ ၂ဝ၁၂ ခုႏွစ္က ျပင္ဆင္ေရး ဆြဲထားေသာ ျမန္မာႏုိင္ငံအတြက္ အႏွစ္ ၅ဝဝ ကာလအတြင္း ငလ်င္အႏၲရာယ္ျဖစ္ႏုိင္ေျခအကဲျဖတ္ေျမပံု (PSHA Map) ႏွင့္စာ ေရးသူေရးသားခဲ့ေသာ စာတမ္းမ်ားမွ အခ်က္အလက္ အခ်ဳိ႕အေပၚ အေျခခံ၍ ျဖစ္ႏုိင္ေျခငလ်င္ေဘးအဆင့္မ်ားကို ခန္႔မွန္းၿပီး ေရး ဆြဲထားသည္။ စိစစ္စုစည္း ေဖာ္ထုတ္ခ်က္ (synthesis) ျဖစ္ပါသည္။ ငလ်င္အႏၲရာယ္ျဖစ္ႏုိင္ေျခ (probable earthquake hazard)အစား ငလ်င္ေဘးက်ေရာက္ႏုိင္ေျခ (earthquake risk) ကို ျပေသာေျမပံုျဖစ္သျဖင့္ နည္းလမ္းသစ္တစ္ခုဟု ဆုိႏုိင္ပါသည္။ ျမန္မာႏုိင္ငံအတြက္ ခန္႔မွန္းေဖာ္ ထုတ္ထားေသာ ျဖစ္ႏုိင္ေျခ ငလ်င္ ေဘးအဆင့္ ငါးဆင့္ကို ေျမပံုျဖင့္ ေဖာ္ျပထားပါသည္။ ဤေနရာတြင္ ငလ်င္အႏၲရာယ္ (earthqurake hazard) ႏွင့္ ငလ်င္ေဘး (earthqurke disaster) တို႔ကို ခြဲျခားသိရန္ ရွင္းျပလုိပါသည္။ ေဒသ တစ္ခုတြင္ ငလ်င္အႏၲရာယ္ႀကီးမားေသာ္လည္း ၿမိဳ႕လတ္အခ်ဳိ႕ႏွင့္ ၿမိဳ႕ငယ္ မ်ားသာရွိလွ်င္ ထုိၿမိဳ႕ရြာမ်ားတြင္ အလတ္စားငလ်င္ေဘးေလာက္သာ က် ေရာက္ပါမည္။ ဥပမာအားျဖင့္ စစ္ကိုင္းျပတ္ေရြ႕ဇုန္၏ ေျမာက္ပိုင္းရွိ သပိတ္က်င္း၊ တေကာင္း၊ မုိးညႇင္း၊ ဖားကန္႔စသည္တု႔ိျဖစ္သည္။ ငလ်င္အႏၲရာယ္ ႀကီးမားေသာေဒသမ်ားတြင္ ၿမိဳ႕ႀကီးမ်ားႏွင့္ ၿမိဳ႕လတ္မ်ားရွိေနလွ်င္ကား ထုိၿမိဳ႕ မ်ားတြင္ အႀကီးစားငလ်င္ေဘးက်ေရာက္ မည္ျဖစ္ပါသည္။ ဥပမာအားျဖင့္ စစ္ကိုင္းျပတ္ေရြ႕ဇုန္၏ေတာင္ပိုင္းရွိ ပဲခူး၊ ေတာင္ငူ၊ ေနျပည္ေတာ္၊ သာစည္၊ မႏၲေလး၊ စစ္ကိုင္း စသည္တို႔ျဖစ္သည္။ ထုိ႔အျပင္ ၿမိဳ႕မ်ားတည္ရွိရာ ေျမသား၏ အေပ်ာ့၊ အမာကလည္း ငလ်င္ေဘးအဆင့္ကို တုိးေစ၊ ေလ်ာ့ေစႏုိင္သည္။ ဥပမာ -မႏၲေလးေဒသတြင္ ငလ်င္ႀကီးတစ္ခုလႈပ္သည္ဆုိပါစို႔။ ေျမပိုေပ်ာ့ေသာ မႏၲေလးအေနာက္ပိုင္းသည္ ေျမပိုမာေသာ အေရွ႕ဘက္ပိုင္းထက္ပို၍ပ်က္စီး မည္ျဖစ္သည္။ ငလ်င္ေဘးအဆင့္ျပေျမပံုအတြက္ ရွင္းလင္းခ်က္အက်ဥ္းခ်ဳပ္ကို ေျမပံုႏွင့္အတူ ျပထားပါသည္။ ထပ္ဆင့္ရွင္းျပသင့္ေသာ အခ်က္ႏွစ္ခ်က္ကိုသာ အက်ဥ္းေဖာ္ျပပါမည္။ အဆင့္ (၅) ပ်က္စီးမႈမ်ား ေဘးအဆင့္မွာ မာကယ္လီစေကး (Modified Mercalli Scale) မွ အတန္း ၉ ႏွင့္အၾကမ္းဖ်င္းတူညီပါသည္။ ဤအတန္း အတြက္ အက်ဥ္းေဖာ္ျပခ်က္မွာ ခိုင္ခံ့စြာ ေဆာက္လုပ္ထားေသာ အေဆာက္ အအံုမ်ားတြင္ပင္ အပ်က္အစီးမ်ား၍ အခ်ဳိ႕ၿပိဳက်သည္။ သာမန္အုတ္တုိက္ အမ်ားစုပ်က္စီးၿပိဳက်သည္။ ေျမျပင္တြင္ သိသာေသာ အက္ကြဲေၾကာင္းမ်ား ျဖစ္ေပၚသည္။ အဆင့္(၄) အားျပင္းအဆင့္(မာကယ္လီစေကးအတန္း ၈) အတြက္ အက်ဥ္းေဖာ္ျပခ်က္မွာ ခိုင္ခံ့စြာေဆာက္လုပ္ထားေသာ အေဆာက္အအံုမ်ား တြင္ အေတာ္အသင့္ပ်က္စီးသည္။ သာမန္ အုတ္တုိက္မ်ားတြင္ကား အပ်က္ အစီးမ်ားသည္။ ျမန္မာႏုိင္ငံအတြက္ ခန္႔မွန္းထားေသာျဖစ္ႏုိင္ေျခငလ်င္ေဘးအဆင့္လိုက္ က်ေရာက္ေသာ ၿမိဳ႕ရြာမ်ားကို အေသးစိတ္မေဖာ္ျပေတာ့ပါ။ ပူးတြဲေျမပံု တြင္ ေလ့လာ ၾကည့္႐ႈႏုိင္ပါသည္။ ေဘးအဆင့္ျမင့္ေသာ ၿမိဳ႕အခ်ဳိ႕ကိုသာ ေဖာ္ျပပါ မည္။ ငလ်င္ေဘးအဆင့္(၅) (ပ်က္စီးမႈမ်ားေဘးအဆင့္) တြင္ က်ေရာက္ေန ေသာ ၿမိဳ႕မ်ားမွာ ပဲခူး၊ ျဖဴး၊ ေတာင္ငူ၊ ေနျပည္ေတာ္၊ ရမည္းသင္း၊ သာစည္၊ ဝမ္းတြင္း၊ မႏၲေလး၊ စစ္ကိုင္း စသည္တို႔ျဖစ္ၾကသည္။ ငလ်င္ေဘးအဆင့္ (၄) (အားျပင္းေဘးအဆင့္) တြင္ က်ေရာက္ေနေသာ ၿမိဳ႕အခ်ဳိ႕မွာ မိတီၴလာ၊ ေရႊဘုိ၊ သပိတ္က်င္း၊ မုိးညႇင္း၊ ျမစ္ဆံု၊ ဟုမၼလင္း၊ ခႏၲီး၊ ေျမာက္ဦး၊ ရန္ကုန္၏ အေရွ႕ဘက္ဆံုးအပိုင္းစေသာ ၿမိဳ႕မ်ားႏွင့္ ေနရာမ်ားျဖစ္ၾကသည္။ ျမန္မာ့ငလ်င္ေဘးေလွ်ာ့ခ်ေရး ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာကပင္ ငလ်င္ႀကိဳတင္ခန္႔မွန္းခ်က္မ်ားကို အဆင့္ျမင့္ နည္းလမ္းမ်ားအပါအဝင္ နည္းလမ္းေပါင္းစံု (တိရစၧာန္တုိ႔၏ အျပဳအမူမ်ား အပါအဝင္) တု႔ိျဖင့္ ႀကိဳးပမ္းခဲ့ေသာ္လည္း ငလ်င္ႀကိဳတင္ခန္႔မွန္းခ်က္မ်ား ကို မေပးႏုိင္ေသးပါ။ အနာဂတ္တြင္လည္း ႀကိဳတင္ခန္႔မွန္းရန္ မျဖစ္ႏုိင္ေသး ဟု တတ္သိကြၽမ္းက်င္ေသာ ပညာရွင္မ်ားက ယူဆထားၾကသည္။ ငလ်င္ႀကိဳတင္ခန္႔မွန္းရန္ မျဖစ္ႏုိင္ေသးေသာ္လည္း အနာဂတ္တြင္ မည္သည့္ေဒသ၌ အျမင့္ဆံုးမည္မွ်ေလာက္ျပင္းထန္အားႏွင့္ လႈပ္ႏုိင္သည္ဆုိေသာ အခ်က္ကိုကား အေတာ္အတန္မွန္ ကန္စြာ ေျပာဆုိႏုိင္ ပါသည္။ ဤအခ်က္မ်ဳိးမ်ားကို ၂ဝ၁၂ ႏုိဝင္ဘာလတြင္ ေဒါက္တာမ်ဳိးသန္႔ႏွင့္ စာ ေရးသူတို႔ျပင္ဆင္ေရးဆြဲထားေသာ ''ျမန္မာႏုိင္ငံ၏ ငလ်င္ အႏၲရာယ္ျဖစ္ ႏုိင္ေျခ အကဲျဖတ္ေျမပံု'' (PSHA Map) တြင္ ေလ့လာေတြ႕ ရွိႏုိင္ပါသည္။ (ထုိေျမပံုကို ယခင္ေရးခဲ့ေသာ ေဆာင္းပါး အခ်ဳိ႕တြင္ ေဖာ္ျပခဲ့ၿပီးျဖစ္သည္။) ဤအခ်က္မ်ားကို သိရွိႏုိင္ေသာ္လည္း ငလ်င္မ်ားလႈပ္မည့္ရက္၊လ တုိ႔ကို မဆုိထားႏွင့္ ႏွစ္အပိုင္းအျခားကိုပင္ သိႏုိင္စြမ္းမရွိေသးပါ။ ဤသို႔ျဖင့္ ငလ်င္သည္ အစိုးမရဟုဆုိႏုိင္ပါသည္။ ငလ်င္ေဘးကိုလည္း ေရွာင္လႊဲ၍မရပါ။ သို႔ေသာ္လည္း လာမည့္ ငလ်င္ေဘးမ်ားကို ေလွ်ာ့ခ်ရန္ အတြက္ ႀကိဳတင္ ကာကြယ္ လုပ္ေဆာင္ႏုိင္ေသာ နည္းလမ္းမ်ားႏွင့္ လုပ္ငန္းမ်ားကား ရွိပါသည္။ (၁၅)ခ်က္ ကို ေရြးထုတ္ကာ က႑သံုးခုခြဲ၍ တင္ျပပါမည္။ ပညာရွင္မ်ား၏က႑ ၁။ ငလ်င္အႏၲရာယ္မ်ားေသာ ၿမိဳ႕ႀကီးမ်ား (ပဲခူး၊ ေတာင္ငူ၊ေနျပည္ေတာ္၊ သာစည္၊ မႏၲေလး၊ စစ္ကုိင္း)ႏွင့္ ငလ်င္အႏၲရာယ္ အေတာ္အတန္ရွိေသာ ၿမိဳ႕ႀကီးမ်ား (ရန္ကုန္၊ ေတာင္ႀကီး) တို႔အတြက္ အႏုစိတ္ငလ်င္ အႏၲရာယ္ ျဖစ္ႏုိင္ေျခ အကဲျဖတ္ေျမပံုမ်ား (PSHA Microzone Map) ကို ေလ့လာေဖာ္ထုတ္ေရးဆြဲေပးရန္။ အခ်ဳိ႕ၿမိဳ႕ႀကီးမ်ား (ရန္ကုန္၊ ပဲခူး၊ မႏၲေလး၊ ေတာင္ႀကီး) အတြက္ရွိထားၿပီး အႏုစိတ္ေျမပံုမ်ားကို ေနာက္ထပ္ ေလ့လာခ်က္မ်ားျဖင့္ ထပ္မံရရွိေသာ အခ်က္အလက္မ်ားကို အသံုးျပဳ၍ ျပင္ဆင္ေရးဆြဲေပးရန္။ ၂။ ပထမအဆင့္အေနျဖင့္ ေဆာက္လုပ္ေရးစည္းမ်ဥ္းမ်ား (Building Code)ကို ေရးဆြဲ၍၊ ဒုတိယအဆင့္အေနျဖင့္ ငလ်င္ဒဏ္ခံႏုိင္မည့္ အေဆာက္အအံုပံုစံဆုိင္ရာ စည္းမ်ဥ္းမ်ား (Earthquake-resistant Design Code)ကို ေရးဆြဲေပးရန္။ ၃။ ျပည္သူလုထုအတြက္ ငလ်င္ႏွင့္ ဆူနာမီေဘးအႏၲရာယ္ ဆိုင္ရာ ေဆာင္ရန္၊ ေရွာင္ရန္ပညာေပးလုပ္ငန္းမ်ားကို စာနယ္ဇင္း၊ ႐ုပ္သံ လႊင့္၊ ေဟာေျပာပြဲ၊ ျပပြဲ၊ ရက္တိုသင္တန္း၊ အလုပ္႐ံုေဆြးေႏြးပြဲတို႔ျဖင့္ အခါအားေလ်ာ္စြာ ျပဳလုပ္ေပးရန္။ ျပည္သူမ်ား၏က႑ ၁။ အေရးႀကီးဆံုးမွာ ငလ်င္အႏၲရာယ္မ်ားေသာ (သို႔မဟုတ္) အေတာ္ပင္ ရွိေသာ ၿမိဳ႕ရြာေဒသမ်ားတြင္ သားစဥ္ေျမးဆက္ အသက္ အုိးအိမ္လံုၿခံဳေရးကို အေလးထား၍ ျပည္သူမ်ား အေနျဖင့္ ေနအိမ္ တုိက္တာမ်ားကို အသိ၊ သတိဥာဏ္ႏွစ္ျဖာျဖင့္ ခုိင္ခံ့ေအာင္ ေဆာက္လုပ္ၾကရန္၊ ခုိင္ခံ့မႈကို ပထမထားၿပီး လွပမြမ္းမံမႈကို ဒုတိယထား၍ ေဆာက္လုပ္သင့္ပါသည္။ မိမိတို႔ႏွင့္ တြဲဖက္ေဆာက္လုပ္ေသာ ကန္ထ႐ိုက္တုိက္မ်ားကိုပါ စစ္ေဆးၾကည့္႐ႈေပးရန္ လိုပါမည္။ ၂။ မိမိတို႔၏ေနအိမ္ တုိက္တာမ်ားသည္ အုိေဟာင္းၿပီး ခုိင္ခံ့မႈနည္းပါး ေနပါက ၿဖိဳဖ်က္၍ အသစ္ေဆာက္လုပ္ရန္။ အေျခအေနသင့္ေသးပါက အင္ဂ်င္နီယာမ်ား၏အကူအညီျဖင့္ အားျဖည့္ျပင္ဆင္မႈမ်ား (retrofitting)ကို ျပဳလုပ္ၾကရန္။ ၃။ တတ္ႏုိင္သေလာက္ ငလ်င္အာမခံထားရန္ (အထူးသျဖင့္ စက္႐ုံ၊ အလုပ္႐ုံ၊ အထပ္ျမင့္တိုက္မ်ားအတြက္) အစိုးရ၏က႑ ၁။ ပညာရွင္မ်ားေရးဆြဲတင္ျပလာေသာ ေဆာက္လုပ္ေရးစည္းမ်ဥ္းမ်ားႏွင့္ ငလ်င္ဒဏ္ခံႏုိင္ေသာ အေဆာက္အအုံပုံစံဆုိင္ရာ စည္းမ်ဥ္း မ်ားကိုအတည္ျပဳ ျပ႒ာန္းေပးရန္ႏွင့္ လိုက္နာလုပ္ေဆာင္ရန္အတြက္ နည္းဥပေဒမ်ားကိုပါ ျပ႒ာန္းေပးရန္။ ၂။ အမ်ားျပည္သူသုံးေဆး႐ုံမ်ား၊ ေက်ာင္းမ်ား၊ ႐ုံးမ်ား၊ ခန္းမႀကီးမ်ား၊ အားကစားကြင္းႀကီးမ်ား၊ အထပ္ျမင့္တုိက္ႀကီးမ်ား၊ ကြန္ဒိုတုိက္ႀကီး မ်ား၊ တံတားႀကီးမ်ားႏွင့္ ဆည္ႀကီးကို ေဒသအလိုက္ ခံရဖြယ္ရွိေသာ ျပင္းထန္ အားကို ခံႏုိင္မည့္ပုံစံမ်ားျဖင့္ စနစ္တက်၊ စံခ်ိန္စံၫႊန္းမီေအာင္ ေဆာက္ လုပ္ေပးရန္။ ဤသို႔ ေဆာက္လုပ္ ေစရန္အတြက္ စစ္ေဆးေရးအဖြဲ႕မ်ားျဖင့္ ၾကပ္မတ္စစ္ေဆးေပးရန္။ ၃။ ငလ်င္အႏၲရာယ္မ်ားေသာ၊ ရွိေသာၿမိဳ႕ႀကီးမ်ား (ဥပမာ ပဲခူး၊ မႏၲေလး၊ ရန္ကုန္)တြင္ အေရအတြက္အားျဖင့္ အေတာ္အတန္ရွိေသာ စံမမီ၊ မခုိင္ခံ့ေသာ အေဆာက္အအုံမ်ား (sub-standard buildings) (ဥပမာ-ေဟာင္ေကာင္လႊာထပ္ျမင့္တုိက္အခ်ဳိ႕)၊ အုိမင္းေဆြးျမည့္ ေနေသာတိုက္မ်ားကို ကြၽမ္းက်င္အင္ဂ်င္နီယာမ်ားျဖင့္ လိုက္လံ ၾကည့္႐ႈစစ္ေဆးရန္၊ အေျခအေနဆိုးေသာ အေဆာက္အအုံမ်ား ကို ၿဖိဳဖ်က္၍ အသစ္ေဆာက္လုပ္ေစရန္ႏွင့္ အေျခအေနသင့္ေသာ အေဆာက္အအုံမ်ားတြင္ အားျဖည့္ျပင္ဆင္မႈမ်ား ျပဳလုပ္ေစရန္။ ၄။ ငလ်င္ႀကီးမ်ားလႈပ္စဥ္ ျဖစ္တတ္ေသာ ေနရာအႏွံ႔မီးေလာင္မႈမ်ားကို ၿငိႇမ္းသတ္ရန္ လူအင္အား၊ ပစၥည္းအင္အားတို႔ကို လုံေလာက္စြာ ႀကိဳတင္ထားရွိရန္။ ၅။ ရွာေဖြကယ္ဆယ္ေရးႏွင့္ ကူညီပံ့ပိုးေရးလုပ္ငန္းမ်ားကို ထိေရာက္ေကာင္းမြန္စြာ လုပ္ေပးႏုိင္ေရးအတြက္ ႀကိဳတင္ဖြဲ႕စည္းထားေသာ ခ႐ိုင္အဆင့္ ေဘးဒုကၡစီမံေဆာင္ရြက္ေရးလုပ္ငန္းအဖြဲ႕မ်ား (Disaster Management Taskforces) က ထိေရာက္လက္ေတြ႕ က်မည့္ ႀကိဳတင္ျပင္ဆင္မႈမ်ားႏွင့္ အစီအမံမ်ား ခ်မွတ္ထားရန္။ (ထိုလုပ္ငန္းအဖြဲ႕မ်ားသည္ မည္ကာမတၱမဟုတ္ဘဲ တကယ္တမ္း သဘာဝေဘးအႏၲရာယ္ က်ေရာက္လာလွ်င္ စီမံလုပ္ေဆာင္ႏုိင္ေသာ အဖြဲ႕မ်ားျဖစ္ရန္လိုပါသည္။) ၆။ အိႏၵိယသမုဒၵရာ ဆူနာမီသတိေပးစနစ္အစီအစဥ္တြင္ ဆက္လက္ ပါဝင္ပူးေပါင္းလုပ္ေဆာင္ရန္ႏွင့္ ျမန္မာ့ကမ္း႐ိုးတန္းေဒသမ်ားအတြက္ လ်င္ျမန္ထိေရာက္မည့္ အခ်ိန္မီဆူနာမီသတိေပးစနစ္ ထူေထာင္ထားရန္။ ၇။ ငလ်င္ႀကီးမ်ားလႈပ္ၿပီးေနာက္ နာရီပိုင္း (သို႔မဟုတ္) ရက္ပိုင္း အတြင္း ေနာက္ဆက္တြဲငလ်င္မ်ား (after shocks) လႈပ္ေလ့ရွိသျဖင့္ လိုအပ္ပါက ငလ်င္အႏၲရာယ္ဆက္ရွိေနေသးေၾကာင္း သတိေပးခ်က္မ်ား ထုတ္ျပန္ရန္။ ၈။ ဆူနာမီလိႈင္းမ်ားႏွင့္ မုန္တုိင္း၊ ဒီလိႈင္းႀကီးမ်ား(storm surge) ၏ေဘးမွ အေတာ္ပင္အကာအကြယ္ေပးႏုိင္ေသာ ဒီေရေတာမ်ား (လမုေတာမ်ား) ကို ေတာျပဳန္းတီးၿပီး ရြာမ်ားရွိသည့္ေနရာမ်ား၌ ဦးစားေပး၍ ျပန္လည္ စိုက္ပ်ဳိးေပးရန္။ (ဒီေရေတာျပဳန္းတီးမႈမွာ အလြန္မ်ားၿပီး ရာခုိင္ႏႈန္း ၂ဝ ေအာက္သာက်န္သည္ဟု ခန္႔မွန္းထားၾကသည္။) ၉။ ငလ်င္ေဘးအႏၲရာယ္မ်ားေသာ ျမန္မာျပည္တြင္ ငလ်င္ပညာရွင္မ်ား (earthquake seismologists) ႏွင့္ ငလ်င္အင္ဂ်င္နီယာမ်ား (earthquake engineers) ဆယ္ဂဏန္းစီခန္႔သာရွိသျဖင့္ ထုိပညာရပ္မ်ားတြင္ အဆင့္ျမင့္ေသာ ဂ်ပန္ႏုိင္ငံသို႔ ပညာသင္မ်ား (အနည္းဆုံး ၁ဝ ဦးစီ)ကို ဦးစားေပးေစလႊတ္ရန္။